1. Τι είναι ο Codex Alimentarius;

Η Επιτροπή του Codex Alimentarius (Codex Alimentarius Commission, CAC) ιδρύθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) το 1963. Σήμερα συμμετέχουν πάνω από 185 χώρες και 1 Οργανισμός (Ευρωπαϊκή Ένωση) και πάνω από 200 διακυβερνητικές και διεθνείς μη-κυβερνητικές οργανώσεις ως παρατηρητές. Η Ελλάδα είναι μέλος από την αρχή της σύστασής της.

Η αναφορά στον όρο “Codex” αντιστοιχεί στην απλοποιημένη ονομασία της Επιτροπής του Codex Alimentarius (Codex Alimentarius Commission, CAC), η οποία εναλλακτικά αποδίδεται στα ελληνικά και ως Επιτελική Επιτροπή του Codex για αποφυγή σύγχυσης με τις άλλες επικουρικές Επιτροπές του Codex.

Στόχος του Codex είναι:

• η προστασία της υγείας των καταναλωτών
• η διασφάλισης δίκαιων πρακτικών στο διεθνές εμπόριο
• ο συντονισμός όλων των εργασιών για τα πρότυπα τροφίμων που εκπονούνται από άλλους διεθνείς κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς.

Ο κύριος όγκος των εργασιών του Codex περιλαμβάνει την ανάπτυξη διεθνώς αποδεκτών προτύπων, κατευθυντήριων γραμμών και συστάσεων. Τα πρότυπα αυτά καλύπτουν το σύνολο της αγροδιατροφικής αλυσίδας, δηλαδή τρόφιμα από την πρωτογενή παραγωγή ή μεταποιημένα και τα οποία προορίζονται στον τελικό καταναλωτή. Ο Codex περιλαμβάνει επίσης διατάξεις σχετικά με την υγιεινή των τροφίμων, τα πρόσθετα τροφίμων, τα κατάλοιπα των φυτοπροστατευτικών ουσιών και των κτηνιατρικών φαρμάκων, τους επιμολυντές, την επισήμανση και την παρουσίαση των τροφίμων, τις μεθόδους ανάλυσης και δειγματοληψίας καθώς και την επιθεώρηση και την πιστοποίηση εισαγωγών και εξαγωγών.

Όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων και τη διατροφή, ο Codex καθορίζει πρότυπα που βασίζονται στην αξιολόγηση των επιστημονικών δεδομένων που πραγματοποιούνται από τις Κοινές Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων των FAO / WHO (JECFA, JMPR, JEMRA και JEMNU)..

Όλα τα τελικά κείμενα του Codex δημοσιοποιούνται, με στόχο την παροχή καθοδήγησης και την προώθηση της επεξεργασίας τους και την θέσπιση ορισμών και απαιτήσεων για τα τρόφιμα από τις χώρες για τη διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου.

Η υιοθέτηση/εφαρμογή των προτύπων και συναφών εγγράφων του Codex λειτουργούν σε εθελοντική βάση και δεν αντικαθιστούν ή υποκαθιστούν την εθνική νομοθεσία. Ωστόσο, οι προδιαγραφές των προϊόντων που αναφέρονται στα πρότυπα του Codex συχνά χρησιμοποιούνται στις εμπορικές συναλλαγές με τρίτες χώρες όπου αποτελούν την πρώτη, έγκυρη αναφορά/παραπομπή.

2. Ποιο είναι το Στρατηγικό Σχέδιο 2014-2019

Στρατηγικό όραμα «να είναι ο πρώτιστος διεθνής οργανισμός που καθορίζει πρότυπα για τα τρόφιμα για την προστασία της υγείας των καταναλωτών και τη διασφάλιση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο»,

Με βασικές αξίες τη συνεργασία, τη συμμετοχή όλων, τη συναίνεση και τη διαφάνεια.

3. Ποια η σημασία του Codex;

Τα πρότυπα, οι κατευθυντήριες γραμμές και οι συστάσεις για τα τρόφιμα που έχουν θεσπισθεί στον Codex αναγνωρίζονται ως σημεία αναφοράς στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO) για τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα (συμφωνία SPS). Συνεπώς, τα πρότυπα του Codex χρησιμοποιούνται στην επίλυση εμπορικών διαφορών. Τα μέλη του WTO που επιθυμούν να εφαρμόσουν αυστηρότερες διατάξεις για την ασφάλεια των τροφίμων από αυτές που έχουν θεσπισθεί σε επίπεδο Codex ενδέχεται να χρειασθεί να τεκμηριώσουν επιστημονικά τις διατάξεις τους αυτές.

4. Ποια είναι η Οργανωτική Δομή – Επιτροπές του Codex Alimentarius;

Η Επιτελική Επιτροπή του Codex (Codex Alimentarius Commission, CAC) είναι το σώμα που είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή του προγράμματος των FAΟ /WHO για τα πρότυπα των τροφίμων. Η CAC συνεδριάζει ετησίως, στην έδρα του FAO στη Ρώμη ή του WHO στη Γενεύη.

H CAC επικουρείται από την Εκτελεστική Επιτροπή (Codex Executive Committee, CCEXEC).

Οι Επιτροπές του Codex Alimentarius διακρίνονται σε Επιτροπές Γενικών Θεμάτων (General Subject Committees), Επιτροπές Προϊόντων (Commodity Committees Επιτροπές Προϊόντων) και Συντονιστικές Επιτροπές για ευρείς γεωγραφικές περιοχές (FAO/WHO Regional Coordinating Committees). Τέλος, κατά περίπτωση, συγκροτούνται Ειδικές Ομάδες για επεξεργασία συγκεκριμένων θεμάτων (Task Force). 

Οι εργασίες της CAC και των Επιτροπών του Codex υποστηρίζονται από τη Γραμματεία του Codex (Codex Secretariat) με έδρα το FAO, στη Ρώμη.

Source: Codex Alimentarius Commission, Procedural Manual, 25^th edition.

Source: Codex Alimentarius Commission, Procedural Manual, 25th edition  

5. Ποια είναι η διαδικασία ανάπτυξης ενός προτύπου Codex;

Η διαδικασία για τη δημιουργία ενός προτύπου Codex είναι σαφώς καθορισμένη και περιγράφεται στο Εγχειρίδιο Εργασιών του Codex (Codex Procedural Manual).

Μία νέα εργασία μπορεί να ξεκινήσει με πρωτοβουλία από μία χώρα μέλος του Codex ή μία Επιτροπή του Codex. Προετοιμάζεται ένα έγγραφο συζήτησης (discussion paper) που περιγράφει τι αναμένεται να πετύχει το πρότυπο και στη συνέχεια μία πρόταση έργου όπου δίδεται το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της εργασίας και η σχετική προτεραιότητα της εργασίας αυτής.

Στη συνέχεια ακολουθείται μία διαδικασία 8 σταδίων ή μία επιταχυμένη διαδικασία 5/8 σταδίων.

Στάδιο 1: Η CAC αποφασίζει την έγκριση μίας νέας εργασίας βάσει μίας πρότασης έργου (project document) και τις συστάσεις της CCEXEC.

Στάδιο 2: Η Γραμματεία του Codex οργανώνει την προετοιμασία ενός προτεινόμενου σχεδίου προτύπου (proposed draft standard).

Στάδιο 3: Η Γραμματεία του Codex διακινεί το προτεινόμενο σχέδιο προτύπου στις χώρες - μέλη του Codex και τους οργανισμούς - παρατηρητές για σχολιασμό.

Στάδιο 4: Τα σχόλια που συγκεντρώνονται, αποστέλλονται από τη Γραμματεία του Codex στην Επιτροπή που έχει αναλάβει την εργασία. Το προτεινόμενο σχέδιο προτύπου τροποποιείται.

Στάδιο 5: Το προτεινόμενο σχέδιο προτύπου υποβάλλεται στην CCEXEC για κριτική ανασκόπηση και στην CAC για υιοθέτηση στο στάδιο 5.

Στάδιο 6: Η Γραμματεία του Codex διακινεί το σχέδιο προτύπου (draft standard) στις χώρες - μέλη του Codex και τους οργανισμούς - παρατηρητές για σχολιασμό.

Στάδιο 7: Τα σχόλια που συγκεντρώνονται, αποστέλλονται από τη Γραμματεία του Codex στην Επιτροπή που έχει αναλάβει την εργασία. Η εν λόγω Επιτροπή εξετάζει τα σχόλια και τροποποιεί το σχέδιο προτύπου.

Στάδιο 8: Το σχέδιο προτύπου υποβάλλεται στην CCEXEC για κριτική ανασκόπηση και προωθείται στην CAC για υιοθέτηση ως πρότυπο Codex.

Η επιταχυμένη διαδικασία 5/8 σταδίων σημαίνει ότι το προτεινόμενο σχέδιο προτύπου υποβάλλεται για υιοθέτηση στο στάδιο 5, με τη σύσταση να παραληφθούν τα στάδια 6 και 7 και την οριστική του υιοθέτηση στο στάδιο 8 ως πρότυπο του Codex.  

Η διαδικασία που περιγράφεται μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί. Από τη στιγμή που ένα πρότυπο υιοθετηθεί στο στάδιο 8, το πρότυπο του Codex δημοσιεύεται.

6. Ποιος ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μέλος στον Codex Alimentarius;

Όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ είναι μέλη στο Codex Alimentarius. Το 2003, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έγινε επίσης μέλος του Codex Alimentarius, και ανάλογα με το βαθμό εναρμόνισης της ενωσιακής νομοθεσίας μοιράζεται την αρμοδιότητα με τα Κράτη Μέλη της. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβόνας την 1^η Δεκεμβρίου 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντικατέστησε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Η Απόφαση 2003/822/ΕΚ του Συμβουλίου, αποτελεί τη νομική βάση για την προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Codex. Ο καθορισμός της κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κρατών Μελών καθώς και οι διαδικασίες προετοιμασίας θέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν όψει των συνεδριάσεων του Codex Alimentarius περιγράφονται λεπτομερώς στα Παραρτήματα της ανωτέρω Απόφασης. Σύνοψη της Απόφασης μπορείτε να βρείτε εδώ.

Εν συντομία, στις συνεδριάσεις του Codex η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπροσωπεί τα παρόντα Κράτη Μέλη για θέματα ενωσιακής νομοθεσίας. Διακρίνονται οι παρακάτω περιπτώσεις:

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιλά και ψηφίζει εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα που είναι εξ’ ολοκλήρου ενωσιακής αρμοδιότητας
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιλά και ψηφίζει εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα μικτής αρμοδιότητας.
• Η Ελλάδα και τα άλλα Κράτη Μέλη μιλούν επίσης για θέματα ενωσιακής ή μικτής αρμοδιότητας με στόχο την υποστήριξη και προώθηση των ενωσιακών θέσεων.
• Το ΚΜ που έχει την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, μιλά για θέματα αρμοδιότητας Κρατών Μελών (δηλαδή όταν δεν υπάρχει εναρμονισμένη νομοθεσία), όταν ή στο βαθμό που έχει βρεθεί μία κοινώς αποδεκτή θέση. Κάθε ΚΜ ψηφίζει για τη χώρα του.
• Η Ελλάδα και τα άλλα ΚΜ μιλούν και υποστηρίζουν την εθνική τους θέση, η οποία εμπεριέχει την κοινώς αποδεκτή θέση αλλά μπορεί να θίγει και άλλα θέματα στα οποία δεν είχε τύχει ευρύτερης αποδοχής.

Πριν από τις συνεδριάσεις Codex, πραγματοποιούνται συντονιστικές συνεδριάσεις στο Συμβούλιο της ΕΕ για τη διαμόρφωση των ενωσιακών θέσεων και τον καθορισμό της κατανομής αρμοδιότητας μεταξύ Κρατών Μελών, Ευρωπαϊκής Ένωσης ή μικτής αρμοδιότητας για τα θέματα της Ημερήσιας Διάταξης.   

Πριν από κάθε συνεδρίαση Codex, η σχολιασμένη Ημερήσια Διάταξη με την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ ΚΜ και ΕΕ υποβάλλεται στη Γραμματεία του Codex και δημοσιοποιείται.

7. Ποιο είναι το Εθνικό Σημείο Επαφής Codex Alimentarius;

Ο ΕΦΕΤ, με την ΚΥΑ 349/2005 (ΦΕΚ 183/Β'/11-2-2005), ορίσθηκε ως Εθνικό Σημείο Επαφής του Codex. Αποστολή του ΕΦΕΤ ως Εθνικού Σημείου Επαφής είναι ο βέλτιστος συντονισμός ενεργειών και δράσεων με στόχο τη διαμόρφωση εθνικής θέσης εν' όψει των συνεδριάσεων του Codex. Αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ της Γραμματείας του Codex, της Γραμματείας του Συμβουλίου της ΕΕ και των εταίρων σε εθνικό επίπεδο. Κύριοι στόχοι του ΕΦΕΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής είναι η διάχυση της πληροφορίας και η έγκαιρη ενημέρωση των εταίρων σε εθνικό επίπεδο, ο συντονισμός της διαμόρφωσης εθνικής θέσης και η προώθησή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή/και στον Codex.

Για τη διαμόρφωση των Εθνικών θέσεων, συνεργάζεται με τις αρμόδιες υπηρεσίες τους επαγγελματικούς φορείς, τους καταναλωτές και την επιστημονική κοινότητα. Στο πλαίσιο αυτό, καλεί τους εταίρους να αποστείλουν τα σχόλιά τους επί θεμάτων για τα οποία η Γραμματεία του Codex έχει δημοσιεύσει σχετική πρόσκληση (εγκύκλιο, CL).